۰۲۱-۷۷۹۸۲۸۰۸
info@jannatefakkeh.com

پیروزی سیاسی در عرصه جهانی

پیروزی سیاسی در عرصه جهانی

پیروزی سیاسی در عرصه جهانی

جزئیات

به مناسبت ۱۸ آذر، سالروز معرفی عراق به عنوان آغازگر جنگ هشت ساله

18 آذر 1400
۳۱ شهریور ۱۳۵۹، روزی كه قرار بود پاییزی دیگر از راه برسد و دانش‌آموزان و معلمان وارد سال تحصیلی جدید بشوند، شلیك گلوله‌ها و بمباران و دود و آتش به یكباره همه چیز را عوض كرد.
پایان تابستان و آغاز پاییز با حمله عراق به ایران عجین شد و صدای زنگ مدرسه جای خود را به شیون مردم داد. این در حالی بود كه زمان زیادی از پیروزی انقلاب اسلامی نگذشته بود و ثبات لازم هنوز بر كشور حاكم نشده بود. جدایی‌طلب‌ها در مرزها تحركات و درگیری‌هایی انجام می‌دادند كه بخشی از توان این نظام نوپا برای خنثی كردن آن صرف می‌شد. در همین گیرودار، جنگ نیز آغاز شد. جنگی كه به ویرانی برخی شهرها و شهادت بهترین جوانان این مرز و بوم منجر شد.
 
 
پیروزی انقلاب اسلامی و تغییرات در خاورمیانه
پیروزی انقلاب اسلامی موجب تغییر ساختار قدرت در خاورمیانه شد و نظام امنیتی ساخته و پرداخته غرب را در منطقه به هم ریخت. از سویی صدام با قدرت‌طلبی، «حسن ‌البكر» را از مسند قدرت كنار زد و با طمع رهبری جهان عرب و پر كردن خلا قدرت در منطقه و به دست آوردن امتیازهای از دست داده در قرارداد ۱۹۷۵، خود را مناسب‌ترین وسیله در دست غرب برای دستیابی به اهداف سلطه‌گرانه‌ نشان داد. در اولین اقدام، به سركوبی شیعیان عراق اقدام کرد و سپس به بمب‌گذاری در تاسیسات نفتی ایران توسط گروهك‌های ضدانقلاب پرداخت. هم‌زمان نیز در تلویزیون دولتی به بهانه‌ باز‌پس‌گیری سه جزیره از ایران، حملات مستقیم و غیرمستقیم تبلیغاتی را متوجه ایران كرد. وزارت امورخارجه‌ عراق به صورت رسمی در ۲۶ شهریور سال ۵۹ در یادداشتی قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را لغو کرد. صدام در برابر دوربین تلویزیون، قرارداد را پاره و در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ حمله سراسری خود را به ایران آغاز كرد.
 
آغاز و پایان جنگ
جنگ آغاز شد و هشت سال بعد هم پایان یافت، اما ۱۱ سال بعد از جنگ و در حالی كه از همان ابتدا همه دنیا می‌دانستند چه كسی جنگ را آغاز کرده، سازمان ملل متحد عراق را به عنوان آغازگر جنگ معرفی كرد. این اقدام بر اساس بند شش قطع‌نامه ۵۹۸ صورت گرفت. بندی که دبیرکل را موظف می‌کرد متجاوز را به شورای امنیت معرفی کند. در این گزارش كه در عرصه جهانی یک پیروزی سیاسی برای ایران به شمار می‌آمد، خاویر پرز دکوییار دبیرکل وقت سازمان ملل صریحا حمله عراق به ایران را نقض حقوق بین‌الملل و اصول اخلاقی دانست. وی به دلیل تلاش‌های پی‌گیرش در ایجاد آتش‌بس، برنده جایزه «تفاهم بین‌المللی» سال ۱۹۸۷ شد.
 
توضیحات غیرقابل قبول عراق برای جامعه بین‌الملل
اعلام این موضوع كه عراق حمله به ایران را آغاز كرده با تلاش‌های پیگیر سیاسی مسئولان نظام جمهوری اسلامی به نتیجه رسید و منجر به ارایه گزارشی از سوی دکوییار در روز ‌۱۸ آذر سال ‌۱۳۷۰ شد.
متن کامل گزارش دبیرکل سازمان ملل به شرح زیر است:
۱- در بند ‌شش قطع‌نامه ‌۵۹۸، شورای امنیت از دبیرکل درخواست کرده در مشورت با ایران و عراق موضوع احاله بررسی مسئولیت مخاصمه را با گروهی بی‌طرف پیگیری کند و در اولین فرصت ممکن در جهت اجرای این درخواست به شورای امنیت گزارش دهد.
۲- در طول مذاکرات سه سال گذشته، فرصت‌های متعددی برای مشورت با طرفین درباره بند شش قطع‌نامه داشته‌ام. این مذاکرات مرا قادر ساخت تا برداشتی از دیدگاه‌های متفاوت دو طرف داشته باشم، اما به مرحله‌ای که به تسلیم گزارشی معنادار به شورای امنیت بینجامد نرسید.
۳- به دنبال تکمیل اجرای پاراگراف‌های یک و دو قطع‌نامه ‌۵۹۸، تلاشی جدید برای تحقق دیگر مفاد قطع‌نامه با هدف تضمین برقراری مجدد صلح میان ایران و عراق بر مبنای طرح جامع صلحی که توسط قطع‌نامه ‌۵۹۸ ارایه شده بود لازم به نظر رسید تا از این طریق به تامین نیازهای جاری و صلح و امنیت در منطقه کمک اساسی شود. بسیاری از تصمیم‌هایی که من برای تشدید تلاش‌ها در جهت اجرای قطع‌نامه ‌۵۹۸ اتخاذ کردم به شورای امنیت منعکس شده است(سند شماره ‌۲۳۲۴۶/ اس).
۴- درباره پاراگراف ششم، عناصری از مواضع طرفین پیرامون این پاراگراف برای من مشخص بود. با وجود این من از دولت‌های ایران و عراق در نامه‌هایی مشابه به تاریخ ‌۱۴ اوت ‌۱۹۹۱ خواستم تا در جامع‌ترین شکل ممکن، جزئیات مواضع خود را درباره این پاراگراف به من تسلیم کنند. در همان زمان به‌منظور دستیابی به کامل‌ترین درک از این موضوع تصمیم گرفتم تا به‌طور جداگانه با تعدادی از کارشناسان مستقل مشورت کنم. بر اساس پاسخ‌های ‌۲۶ اوت ‌۱۹۹۱ عراق و ‌۱۵ سپتامبر ۱۹۹۱ ایران که به من تسلیم شد و مشورت‌هایی که با دو طرف داشتم و تمام اطلاعات مندرج در اسناد رسمی سازمان از شروع مخاصمه و نیز اطلاعاتی که از کارشناسان مستقل به دست آمده است اکنون مایلم که درباره پاراگراف ‌شش قطع‌نامه ‌۵۹۸ به شورای امنیت گزارش دهم.
۵- مسلم است که جنگ بین ایران و عراق که سالیان دراز به طول انجامید، شروعش نقض حقوق بین‌الملل بود و موارد نقض حقوق بین‌الملل موجب مسئولیت برای مخاصمه است که موضوع اصلی پاراگراف شش است. آن بخش از موارد نقض مقررات بین‌المللی که در چارچوب پاراگراف ‌شش باید مورد توجه ویژه جامعه جهانی قرار گیرد، استفاده غیرقانونی از زور و عدم احترام به تمامیت ارضی یک کشور عضو است. مسلما در طول جنگ مواردی عمده و گسترده از نقض اصول مختلف حقوق بین‌المللی انسانی وجود داشته است.
۶- پاسخ عراق به نامه ‌۱۴ اوت ‌۱۹۹۱ من پاسخی محتوایی نیست. از این‌رو من ناچارم به توضیحاتی که قبلا توسط عراق ارایه شده است تکیه کنم. این یک واقعیت است که توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی قابل قبول و کافی نیست. بنابراین، رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض در بند پنجم این گزارش بدان اشاره کردم همان حمله ‌۲۲ سپتامبر ‌۱۹۸۰ علیه ایران است که بر اساس منشور ملل متحد با اصول و قوانین شناخته شده بین‌المللی یا اصول اخلاقی قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است.
۷- حتی اگر قبل از شروع مخاصمه، برخی تعرضات از جانب ایران صورت گرفته باشد، چنین تعرضاتی نمی‌تواند توجیه‌کننده تجاوز عراق به ایران که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت باشد. تجاوزی که ناقض ممنوعیت کاربرد زور که یکی از اصول حقوق بین‌الملل است، می‌باشد.
۸- از میان موارد متعدد نقض حقوق انسانی که در طول جنگ رخ داده، موارد بسیار توسط سازمان ملل و یا کمیته بین‌المللی صلیب سرخ ثبت شده است. به عنوان مثال من به درخواست یک و یا هر دو طرف در موارد متعددی، هیات‌های کارشناسی را برای تحقیق درباره موارد نقضی مانند استفاده از تسلیحات شیمیایی، حملات به مناطق غیرنظامی و بدرفتاری با اسرای جنگی به صحنه نبرد اعزام کردم. نتیجه این تحقیقات جملگی به شورای امنیت گزارش شده و به عنوان سند این شورا انتشار یافته‌اند. این گزارش‌ها با کمال تاسف حاکی از وجود شواهدی از موارد نقض جدی حقوق انسانی است و در یک مورد من موظف بودم با تاسف عمیق، این یافته کارشناسان را متذکر شوم که سلاح‌های شیمیایی علیه غیرنظامیان ایرانی در منطقه‌ای در نزدیکی یک مرکز شهری عاری از هرگونه حفاظت در برابر این حملات به کار رفته است(سند شماره ‌۲۰۱۳۴/ اس). شورا ناخشنودی خود از این مسئله و محکومیت آن را در قطع‌نامه ‌۶۲۰ مصوبه ‌۲۶ اوت ‌۱۹۸۸ اعلام کرد.
۹- رویدادهای جنگ ایران و عراق که برای سالیان طولانی در صدر اخبار وسایل ارتباط جمعی دنیا قرار داشت برای جامعه بین‌المللی کاملا شناخته شده است. هم‌چنین مواضع طرفین که در موارد بسیاری از اسناد رسمی منعکس شده و انتشار یافته بر همگان واضح است. به نظر من تعقیب پاراگراف ‌شش قطع‌نامه ‌۵۹۸ هدف مفیدی در برندارد و در جهت صلح و اجرای قطع‌نامه ‌۵۹۸ به عنوان یک طرح جامع، اکنون لازم است روند حل و فصل دنبال شود. در واقع پرداختن به مبنای دقیق روابط صلح‌آمیز بین دو طرف و هم‌چنین صلح و امنیت در کل منطقه ضرورت فوری دارد.
 
پیروزی سیاسی جمهوری اسلامی ایران
اعلام این که در جنگ تحمیلی، عراق آغازگر و مسئول جنگ بوده یک پیروزی سیاسی است. در طی سال‌های جنگ با این که جهانیان و به‌ویژه سازمان ملل می‌دانستند عراق جنگ را آغاز کرده مهر سکوت بر لب نهادند. این دفاع و نبرد،‌ هشت سال طول کشید. هشت سالی که غربی‌ها تمام تمهیدات‌شان را به کار بردند تا جمهوری اسلامی را به زانو درآورده و حرکتی را که در جهت قطع وابستگی آغاز شده بود از ریشه بخشکانند. آن‌ها زمانی  به خود آمدند که سلاح‌های ارسالی به عراق علیه منافع خودشان به کار گرفته شده و عراق منطقه خلیج ‌فارس را درگیر جنگی مهیب و عظیم کرد.
 
عدم واكنش شورای امنیت در قبال حمله عراق به ایران
خاویر پرز دكوییار سال‌ها بعد در گفت‌وگویی صریح درباره حمله عراق به ایران و پذیرش قطع‌نامه گفت: «متاسفانه هیچ واكنشی از طرف شورای امنیت(در قبال حمله عراق به ایران) صورت نگرفت. این چیزی است كه ایرانی‌ها همیشه بر آن تاكید داشته‌اند. اعضای شورا در واقع حمله عراق به ایران را پذیرفتند بدون آن كه در قبال آن واكنشی از خود نشان دهند. موضع ایران هم انتقاد دایم از شورای امنیت بود. مقامات ایران اصلا به این شورا اعتماد نداشتند، هیچ‌ وقت هم اعتماد پیدا نكردند. دلیل آن هم این بود كه ایرانیان معتقد بودند قدرت‌های بزرگ عضو شورای امنیت همواره از لحاظ نظامی و غیره، حامی عراق هستند. آن‌ها گلایه داشتند كه چرا شورای امنیت در زمان حمله‌ عراق حركتی نكرد. مشكلی كه من با ایران داشتم این بود كه همواره از من می‌خواستند عراق را متجاوز اعلام كنم. طبیعی بود كه این مسئله با مخالفت عراق مواجه می‌شد. من دستور دادم كمیته‌ای از چند كارشناس بلژیكی و از كشورهای دیگر تشكیل شد. تحقیقی طولانی انجام دادند و به من اطلاع دادند كه عراق مقصر و آغازگر جنگ بوده است. من هم آن را اعلام كردم. البته عراقی‌ها خیلی از این جهت از من گلایه كردند. من مطمئن هستم كه اگر این مطلب اعلام نمی‌شد، صلح برقرار نمی‌گردید
دبیركل پیشین سازمان ملل متحد هم‌چنین در پاسخ به سوالی مبنی بر این كه چرا شورای امنیت سازمان ملل حاضر به پذیرش نتیجه این گزارش نشد؟ گفت: «بله قبول نكردند، اما از آن‌جایی كه من گزارش كمیسیون را به‌ سرعت به شورای امنیت ارایه دادم، شورای امنیت آن را به عنوان یك سند پذیرفت ولی طبق آیین‌نامۀ كاری خود موظف نبود درباره‌ آن اظهارنظر كند. باید این نكته را اضافه كنم كه به نظرم اشكال سازمان ملل این بود كه پس از پایان جنگ ایران و عراق به تنبیه آغازگر جنگ نپرداخت در حالی كه در مورد كویت بلافاصله و كاملا آشكارا گفتند كه باید صدام را چگونه تنبیه كرد


نویسندهزهرا شریف‌پور
 

مقاله ها مرتبط